9 مانع خلاقیت در فرزندان که باید بشناسید

مهم‌ترین موانع خلاقیت عبارت‌اند از دشواری درک مهم بودن تخیل کردن در فرزندان. از کودکی والدین به ما گفته‌اند که تخیل، اتلاف وقت در زندگی است؛ اتکای شدید به منطق و عقل، ناتوانی در انتقاد از خود و ترس از خطا راه موفقیت در زندگی است. اینها موانع خلاقیت در کودکان هستند که نه فقط در مورد کودکان و فرزندان امروزی، بلکه از نسل‌های قبل این موضوع بوده و هنوز هم ادامه دارد.

در این مطلب قصد داریم با والدین کودکان صحبت کنیم و به آنها بگوییم که راه‌های رفع موانع خلاقیت در فرزندان و ایجاد تفکر خلاقانه را بشناسند و در نهایت به آنها بیاموزند که چگونه برای ایجاد و رفع موانع خلاقیت، چه راهکارهایی را اجرا کنند. شما به عنوان والدین در این مطلب باید نکات مهمی که در بخش پایانی هر مانع وجود دارد را با فرزند خود در میان بگذارید.

موانع خلاقیت یا نداشتن ایده، پدیده‌ای است که همه انسان‌ها در یک زمان آن را تجربه می‌کنند. در واقع، مطمئناً همه ما وقتی با مشکلی مواجه می‌شویم و راه حل‌هایی را که می‌خواهیم یا نیاز داریم پیدا نمی‌کنیم، ناامید می‌شویم.

با این حال، افرادی هستند که توانایی بیشتری در تولید جایگزین‌ها و توسعه مهارت‌های خلاقانه دارند و افرادی هستند که پذیرش این نوع تفکر برایشان دشوارتر است.

هر فرد دارای ویژگی‌های ذهنی متفاوتی است که می‌تواند او را کم‌وبیش قادر به تولید ایده‌های جدید یا دیدگاه‌های متفاوت در موقعیت‌های مختلف کند. وقتی فردی با سهولت نسبی بر این جنبه‌ها غلبه می‌کند، به احتمال زیاد توانایی خلاقیت بسیار بالایی دارد.

امروز قصد داریم به مواردی در مورد اینکه چرا کودکان ما نمی‌توانند در فعالیت‌های روزمره خود خلاقیت داشته باشند، صحبت کنیم. همچنین با بررسی موانع خلاقیت در کودکان، راه بزرگی را در مورد آینده موفق فرزند خود خواهید برداشت.

خلاقیت چیست؟

خلاقیت یک توانایی شناختی است، که با تولید ایده‌ها و مفاهیم اصیل یا تداعی‌های جدید بین ایده‌ها و مفاهیم شناخته شده مشخص می‌شود.

داشتن خلاقیت معمولاً برای دستیابی به راه‌حل‌های جایگزین در شرایط خاص است؛ یعنی یافتن روشی متفاوت برای انجام کارها یا حل مشکلات نسبت به راه‌حل‌هایی که قبلاً شناسایی شده‌اند.

این توانایی توسط همه کودکان وجود دارد، اگرچه برخی از فرزندان توانایی بیشتری در ایجاد ایده‌های خلاقانه نسبت به دوستان اطراف خود دارند.

الگوهای تفکر و یادگیری، عملکرد عاطفی، توانایی‌های شناختی و عوامل اجتماعی-فرهنگی در تعیین توانایی‌های خلاقانه فرد نقش دارند.

موانع خلاقیت در کودکان

موانع خلاقیت عموماً به عنوان دیوار و یا بلوک‌های خلاقیت شناخته می‌شوند. هر چقدر هم که انسان خلاق باشد، هیچ‌کس نیست که در رشد خلاقیت با مانع یا مشکلی مواجه نشده باشد. البته این موضوع بسیار مهم هست که هر نوع تفکر در انسان ، خلاقیت نیست.

کودکان نیاز زیادی به تماس اجتماعی دارند، که بر رفتار و سبک شناختی آنها نسبت به دوستان و جامعه تأثیر می‌گذارد. وقتی کودک در جامعه قرار می‌گیرد، یک سری هنجارها را مشاهده و انجام می‌دهد؛ که با توانایی خلاقیت ناسازگار است.

با این حال، در بسیاری از لحظات، کودکان می‌خواهند از توانایی و تفکر خود استفاده کنند و راه حل‌های بیشتری پیدا کنند، تا بتوانند بر مشکلاتی که در اطراف آنها وجود دارد، غلبه کنند.

وقتی قصد داریم که کودک ما بتواند از خلاقیت بهره ببرد، باید یادگیری غلبه بر موانع خلاقیت را به او آموزش دهیم تا بر این موانع غلبه کند تا بلوک‌ها ظاهر نشوند. به طور کلی، بلوک‌ها می‌تواند ناشی از عواملی مانند منطقی بودن شدید، رویکردهای سطحی، عدم اعتمادبه‌نفس، انگیزه پایین، یا توانایی ضعیف برای گوش دادن به دیگران باشد.

همان‌طور که می‌بینیم جنبه‌های شناختی، ادراکی، اجتماعی و عاطفی بسیار تأثیرگذار هستند. در زیر به بررسی 10 مانع اصلی خلاقیت می‌پردازیم، که از بروز این توانایی در کودکان جلوگیری می‌کند و باعث به وجود آمدن موانع خلاقیت می‌شود.

1- مشکل در انزوا اولین مورد از موانع خلاقیت

این شاید مانع اصلی خلاقیت باشد که از ابتدا از تفکر واگرا (تفکر خارج از منطق و چارچوب اصلی) جلوگیری می‌کند.

دشواری جداسازی یک مشکل از مشکلاتی که بلافاصله با آن مرتبط است، باعث چنان تفکر سفت و سختی می‌شود که جستجو برای جایگزین‌ها، بسیار پیچیده می‌شود.

ما به فرزندان خود می‌آموزیم که با دسته‌بندی کردن و طبقه‌بندی کردن مشکلات، سعی در برطرف کردن آن داشته باشند. در حالی که این موضوع تا حد بسیار بزرگی در زندگی کودکان ما و ایجاد موانع خلاقیت در پیدا کردن یک یا چند راه‌حل برای از بین بردن و حتی بی‌اهمیت کردن مشکلات، تأثر خواهد داشت.

با این حال، هنگامی که ما به کودکان خود بیاموزیم که شروع به استفاده از تفکر خلاق کنند، این روش درک عناصر و شناخت مشکل و دسته‌بندی کردن آنها، کاملاً باید از بین برود.

لازم است سعی شود مفاهیم به طور جداگانه بدون در نظر گرفتن جنبه‌های مرتبط آنها مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گیرد، زیرا یک نوع ذهنیت برخورد با مشکل از پیش تعیین‌شده، توانایی اتخاذ دیدگاه‌های دیگر را محدود می‌کند.

2- سختی تحقیق کردن برای ایده جدید

یکی از موانع خلاقیت ، عدم رویکرد جدید در قبال چالش ها هست. مردم عادت دارند سبک تفکر خطی، روزانه و طبق عادت را در زندگی خود و در فرزندان خود اتخاذ کنند. بسیاری از چیزها بدیهی تلقی می‌شوند و علت یا ویژگی‌های خاص‌تر مورد بررسی قرار نمی‌گیرند.

از صندلی‌ها برای نشستن استفاده می‌شود؛ زیرا این‌گونه به ما یاد دادند، ما آن را این‌گونه یاد گرفتیم و در ذهن ما ماندگار شده است.

به این ترتیب، ما به‌ندرت تعجب می‌کنیم که چرا صندلی‌ها برای نشستن استفاده می‌شوند، یا چرا نمی‌توانند عملکردهای دیگری را انجام دهند یا از آنها متفاوت استفاده کنند. این جنبه، مانند جنبه قبلی، موانع خلاقیت ایجاد می‌کند.

البته ما از کودکان خود انتظار نداریم تا بتوانند در مورد صندلی و تغییر نگرش آن، خلاقیتی نشان دهند. هدف ما از این موضوع صحبت کردن با کودکان در مورد شناخت و تخیل کردن در مورد اتفاقات روزمره در اطراف خود هست.

زیر سؤال نبردن از بدیهی‌ترین چیزها به ما کمک می‌کند، تا طرز فکری منظم و محکم داشته باشیم؛ که برای رفاه ذهنی هر فردی ضروری است. با این حال، همین واقعیت نیز یکی از موانع خلاقیت به شمار می‌آید و تفکر واگرا را از زندگی ما و کودکان حذف می‌کند.

به کودکان خود آموزش دهید که هر چیزی را دقیقاً به همان شکل نگاه نکنند. بلکه در مورد هر چیزی، خلاقیت داشته باشند و حتی با یک تفکر خیالی، سعی در تغییر روش استفاده از هر وسیله‌ای باشند.

برای توسعه خلاقیت و اجتناب از موانع خلاقیت، مهم است که مفاهیم جداگانه، ایده‌های جداگانه، جنبه‌هایی که به‌سختی می‌توانند به هم مرتبط باشند را به هم متصل کنیم.

3- تصور می‌کند تخیل اتلاف وقت است

در اغلب مواقع، نیاز به ایجاد خلاقیت در زمان استرس، کار زیاد یا نیاز به یافتن سریع راه حل ایجاد می‌شود. این واقعیت در حال حاضر مانع دیگری برای رشد این توانایی ذهنی در کودکان ایجاد می‌کند، زیرا خلاقیت در همان لحظه به وجود نخواهد آمد.

در واقع، هیچ‌وقت نمی‌توان پیش‌بینی کرد که چه زمانی یک ایده جدید پدیدار می‌شود، یا چه زمانی راه حل‌های جدیدی برای یک مشکل خواهیم داشت.

از دیدگاه اجتماعی و فرهنگی، خیال‌پردازی ممکن است اتلاف وقت به نظر برسد. عدم نیاز به فکر کردن متفاوت (ایده جدید، بهره‌وری و نیاز به روش کارآمد)، می‌تواند موانع خلاقیت در کودکان و حتی در بزرگ‌سالان باشند.

باید به کودکان خود بیاموزیم که وقتی قصد دارید ایده‌های عجیب برای موضوع خاصی را به‌دست آورند، باید زمان را کنار بگذارند.

باید به آنها یاد دهید که حدس و گمان همیشه مقدمه‌ای برای اختراع بوده است و بیشتر اختراعات یا محصولات جدید در مقطعی یک خواسته یا تخیل ساده یک فرد بوده است. البته قرار نیست کودکان خود را مجبور به یک اختراع کنید.

برای ایجاد آن، خیال‌پردازی مهم است، حتی اگر این به معنای صرف زمان بیشتر باشد.

4- لزوم تطبیق یافتن با قوانین

در ادامه مجموعه موانع خلاقیت که در بعد اجتماعی و فرهنگی گنجانده‌شده است، نیاز به انطباق با استانداردها نمایان می‌شود.

تفکر واگرا طرز تفکری نیست که مردم به طور طبیعی اتخاذ کنند. بنابراین، طرز تفکری که به ما امکان می‌دهد همانند دیگر دوستان خود رفتار کنند، همان است که می‌تواند ظهور خلاقیت را محدود کند. وقتی می‌خواهیم تفکر خلاق را بپذیریم، باید هنجارها یا مفاهیم اجتماعی را کنار بگذاریم.

به کودکان خود بیاموزید برای با اتفاقات روزمره اطراف خود زیاد درگیر نشوند، زیرا در ایده پردازی و ایجاد مفاهیم جدید با مشکلات بیشتری روبرو خواهند شد و ممکن است ظرفیت خلاقیت آنها به مرور محدود شود.

5- اعتقاد زیاد به منطق و عقل

اگرچه ممکن است غیرمنطقی به نظر برسد، اما اعتقاد بیش‌ازحد به منطق و عقل، می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین موانع خلاقیت باشد.

منطق و عقل مفاهیم ضروری برای رشد کودک هستند؛ اما بر جنبه‌های از پیش تعریف‌شده بنا شده‌اند. منطق است که قبل از پختن مقداری ماکارونی، آب را حرارت می‌دهد تا بجوشد.

با این حال، این ایده در قرن‌های گذشته که ماشین‌های سبک‌تر از هوا فقط می‌توانند پرواز کنند هم یک تئوری منطقی بود.

علم به سرعت در حال پیشرفت است و مفاهیم بیشتر و بیشتری با شواهد قانع‌کننده اثبات می‌شوند.

با این حال، امروزه همه‌چیز تابع علم نیست، و اگرچه باید به شیوه‌ای نسبتاً منطقی انجام شود، اما برای نزدیک شدن به خلاقیت، اغلب باید کمی از منطق و عقل فاصله بگیریم.

به کودکان خود بیاموزید که هر چیزی را سعی کنند با منطق و رفتارهایی که در اطراف خود شاهد هستند، بپذیرند و یا انجام دهند. آنها باید بیاموزند که می‌شود خیلی از اتفاقات و موارد را بدون در نظر گرفتن منطق هم انجام داد.

6- اولین فکری که به ذهنتان می‌رسد نگه دارید

با این کار، ما شروع به بحث در مورد مجموعه‌ای از موانع عاطفی برای خلاقیت می‌کنیم، که ممکن است اهمیت بیشتری نسبت به همه مواردی که تاکنون مورد بحث قرار گرفته است، باشد.

در حقیقت، ایده اول اغلب ایده خوبی است، اما پایبندی به آن بدترین مانع برای خلاقیت است. وقتی می‌خواهیم جایگزین پیدا کنیم، باید این موضوع را در نظر بگیریم که باید تعداد زیادی ایده تولید کنیم.

گرچه ممکن هست بعد از بررسی انواع ایده‌ها برای اجرا کردن، همان اولین ایده بهترین گزینه باشد، اما هر چه که باشد، ما هرگز نباید قبل از تولید ایده‌های بیشتر تصمیم‌گیری کنیم.

همیشه به کودکان خود بیاموزید که با اولین تصمیم برای انجام کاری اقدام نکنند، بلکه باید کمی صبر کنند تا تفکر و ایده‌های جدیدی برای هر موضوع خاصی پیدا کنند.

7- ناتوانی در انتقاد از خود

اگر نتوانیم از خود انتقاد کنیم یا عیوب خود را ببینیم، خلاقیت به خطر می‌افتد. تفکر واگرا مستلزم ادراکات جدیدی از هر جنبه است.

به کودکان خود بیاموزید که برای خلاقیت باید نقاط ضعف خود را ببینند، اشتباهات را بپذیرند و مدام در تلاش برای بهبود خود باشند، در غیر این صورت دچار تفکر یکنواخت و تغییرناپذیر می‌شوند.

8- ترس از برخورد والدین با افکار کودکان

در مواجهه با ترس از اشتباه، کودکان به‌طور خودکار افکار امن‌تری را اتخاذ می‌کنند، که احساس راحتی و بی‌دردسر بودن را برای آنها فراهم می‌کند.

بسیاری از ایده‌های خلاقانه رشد نمی‌کنند؛ زیرا کودکان ما از انتقاد والدین می‌ترسند. اصلاً خود ایده خلاق برای والدین و اطرافیان کاملاً موضوع جدیدی است، بنابراین همیشه می‌توان از آن انتقاد کرد.

به فرزند خود بیاموزید برای رهایی از موانع خلاقیت، باید بتواند بر این ترس غلبه کید و از افکار ترسناک در مورد ایده تولیدشده اجتناب کند. شما باید در کنار کودک و نوجوان خودتان باشید، تا آنها بتوانند هوش و خلاقیت خودشان را افزایش دهند.

9- کم و بی‌اراده بودن فرزندان

نبود اراده یا نگرشی در مورد طرز تفکر واگرا، می‌تواند مانعی قوی برای خلاقیت باشد. اگر کنجکاوی، علاقه یا انگیزه‌ای برای آنچه که ما را احاطه کرده است وجود نداشته باشد، خلاقیت رخ نخواهد داد.

به‌طور کلی، خلاقیت سبکی از تفکر است که باانگیزه و اراده همراه است. ایده‌هایی که از بی‌انگیزگی به وجود می‌آید، هرگز خلاق نیستند.

در مطلب ” کودکان با اراده ” راه های تقویت اراده در فرزندان را برای شما معرفی کردیم ، که حتما باید در مورد آنها اطلاعات علم جدید را بیاموزید و برای تربیت فرزندان با اراده تلاش کنید.

نتیجه گیری

در این مطلب در مورد موانع خلاقیت در فرزندان به‌صورت کامل و تخصصی صحبت کردیم. شما باید تمام این موارد را در زندگی و خانواده خودتان رعایت کنید تا بتوانید به ایجاد خلاقیت در کودکان و افزایش آن کمک کنید.

کودک و فرزند شما باید بتواند برای آینده خود و قرار گرفتن در جامعه، گام‌های سختی را بردارد. اگر او نتواند برای موارد سخت و مشکلات پیرامونش خلاقیت خاصی را تولید کند، دچار بی‌انگیزگی، ارده ضعیف و اعتمادبه‌نفس پایین خواهد شد.